प्रदीप लोखंडे : MBAला प्रवेश नाकारला होता आज त्यांना व्याख्यानांना बोलावतात

ग्रामीण पार्श्वभूमीमुळे एका नामांकित संस्थेने त्यांना पदवीनंतर मार्केटिंगच्या अभ्यासक्रमात प्रवेश नाकारला होता. आज मात्र मॅनेजमेन्टचे धडे गिरविण्यासाठी ख्यातनाम संस्थाही त्यांना व्याख्यानांना बोलावतात. प्रदीप लोखंडे यांनी मॅनेजमेन्टचे सूत्र वापरूनच ग्रामविकासाचा डोंगर उभा केला.
....
' खेड्याकडे चला ,' हा महात्मा गांधीजींचा संदेश आचरणात आणून ग्रामीण भागाच्या विकासासाठी आयुष्य वाहून घेणारी मंडळी सध्या तरी विरळच. प्रदीप लोखंडे हे या विरळ मंडळींमधील एक. भावी पिढीचा शिक्षणाचा पाया भक्कम केला पाहिजे , हे ओळखून लोखंडे यांनी ` ग्यान की लायब्ररी 'सारखे अनेक उपक्रम राबविले. २० हजार शाळांना कम्प्युटर मिळवून दिले. सेवाभावाला मॅनेजमेन्टची चौकटही दिली.

सातारा जिल्ह्यात वाई तालुक्यातील छोट्या खेड्यातला प्रदीप यांचा जन्म. घरची परिस्थिती बेताची. पुण्यात नोकरी करत कॉमर्सची डिग्री मिळविल्यानंतर नामांकित संस्थेत मार्केटिंगच्या डिप्लोमाच्या प्रवेशासाठी त्यांनी प्रयत्न केले. तेव्हा ग्रामीण भाषा , राहणीमान पाहून ' मार्केटिंग कसे जमणार ' असे सांगून त्यांना पिटाळण्यात आले. मात्र , जिद्द न सोडता त्यांनी मध्यप्रदेशात ' जॉन्सन अॅण्ड जॉन्सन 'कंपनीत नोकरी पत्करली. यानिमित्त ग्रामीण भाग पिंजून काढला.

ग्रामीण भागात दैनंदिन जीवन जगताना अनेक वस्तूंची गरज भासते ; पण सगळ्याच कंपन्यांना तेथे नेटवर्क उभारणे शक्य होत नाही. ही गोष्ट लक्षात घेऊन लोखंडे यांनी ग्रामीण भागाला आपल्या व्यवसायाचे भांडवल बनविले. ग्रामीण भागातील माहिती गोळा करायची , ग्रामस्थांची गरज लक्षात घेऊन डाटाबेस तयार करायचा आणि मार्केटच्या शोधातील कंपन्यांना ही माहिती पुरवायची , हा त्यांचा बिझनेस. राज्यातील पाच हजारांहून अधिक गावांची माहिती त्यांच्याकडे आहे. महाराष्ट्रासह मध्यप्रदेश , छत्तीसगड , उत्तर प्रदेश , गुजरात , उत्तराखंड ,गोवा अशा नऊ राज्यांतील ४९ हजारांहून अधिक गावांचे त्यांनी नेटवर्क तयार केले. या विलक्षण प्रवासाची कथा 'प्रदीप लोखंडे. पुणे-१३ ' या सुमेध वडावाला यांनी शब्दांकन केलेल्या आत्मकथनातून अलिकडेच उलगडली आहे.
ग्रामीण भागातील तरूणांना रोजगारसंधींची दिशा देण्यासाठी त्यांनी २००० साली ' रुरल रिलेशन ' ही संस्था उभारली. ग्रामीण मुलांना जगाची ओळख व्हावी , यासाठी जुने कम्प्युटर खेड्यातील शाळांमध्ये पोहोचविले. नागरिक-उद्योजकांसह परदेशातील नागरिकांनीही यात भाग घेतला. आतापर्यंत २० हजार शाळांना लोखंडे यांनी कम्प्युटर मिळवून दिले.

मराठी टिकवून ग्रामीण मुलांमध्ये वाचनाची गोडी निर्माण करण्यासाठी लोखंडे यांनी ' ग्यान की लायब्ररी ' हा उपक्रम सुरू केला. शाळेतील आठ ते दहा मुलांनी एकत्र येऊन लायब्ररी सुरू करण्याची मागणी केल्यानंतर तेथे लायब्ररी उघडली जाते. शाळेतील लहान मुलगी ' ग्यान की मॉनिटर ' म्हणून लायब्ररीचे व्यवस्थापन पाहते. छोट्याशा गावात सुरू झालेल्या या उपक्रमात दिवसा‌ला दोन या प्रमाणे आतापर्यंत एक हजाराहून अधिक गावांत 'ग्यान की लायब्ररी ' सुरू झाल्या आहेत.

मॅनेजमेंटचे औपचारिक शिक्षण न घेतलेल्या लोखंडेंना आता ख्यातनाम मॅनेजमेंट इन्स्टिट्यूटमध्ये व्याख्यानांसाठी आमंत्रण असते. हेच त्यांच्या जिद्दीचे यश.